In de zomer, daar bij de zee, voelt mijn moeder zich thuis. Mams geniet en straalt een serene rust uit. Ze kijkt met verwondering, vreugde en dankbaarheid naar de wereld om haar heen en geeft zich over aan wat is. Ze is zichtbaar afscheid aan het nemen van het leven. Ik zie het, raak ontroerd en verdrietig tegelijk en snak naar adem, wetende dat het onvermijdelijke nu snel dichterbij komt. Voordat de diagnose vasculaire dementie bij mijn moeder werd vastgesteld, een vorm waarbij ze zich bewust is van haar achteruitgang, had ze al een aantal keer een beroerte gehad, maar nu zit ze nog meer gevangen in haar lichaam en geest. Al langere tijd ben ik afscheid aan het nemen en aan het rouwen. Het is gek, want mijn moeder leeft nog.
In september, of het al niet genoeg is, krijgt ze weer een beroerte. Ik loop haar kamer binnen, ze ligt in bed. Ik raak overstuur, ze ziet er zo broos uit. Ik voel haar wegglippen als zand tussen mijn vingers. Ik troost haar en hou haar vast, zoals zij dat vroeger altijd bij mij deed. Ik ben een moeder voor mijn moeder geworden en dat raakt me diep omdat het zo definitief is.
Mijn moeder heeft, ondanks alles, ook heldere momenten. Op een middag, als ik bij haar ben, kijkt ze me met een krachtige blik aan en zegt: ’Ik weet veel meer dan je denkt, vertrouw op jezelf.’ Daarna zinkt mijn moeder weer terug in haar dementie. Nog een moment om te koesteren. Mijn moeder, voorbij haar aangetaste brein, maakt contact met mij.
Eind september eet en drinkt ze bijna niet meer. Toch heeft ze volgehouden en vandaag viert ze haar geboortedag. Ik zeg mijn moeder gedag en begin voor haar te zingen. Ze zingt stralend geluidloos mee. Mams geniet zichtbaar van alle aandacht en eet en drinkt vandaag alsof ze alles nog even een keer wil proeven. Zo mooi om te zien.
Begin oktober dringt veel niet echt meer tot haar door. Ik zit op de rand van haar bed. Ze lacht en streelt mijn gezicht. Mijn moeder spreekt al een tijd niet meer. Plotseling fluistert ze zachtjes: ‘Je bent lief’. Ik ben zo blij dat ik haar stem hoor. Elke dag zing ik voor haar, totdat ze in slaap valt.
Mijn moeder houdt haar ogen gesloten en ondanks alles is - zoals de afgelopen dagen - haar gezicht ontspannen. Ik zeg haar gedag, geef een kus en hou haar vast. Haar energie is zo ijl, ze laat het leven langzaam los. Het enige wat ze nog ‘eet’ is wat advocaat met slagroom. Het lepeltje met de lekkernij hou ik tegen haar lippen. Een beetje slagroom blijft hangen en smelt weg op haar lippen. Ik voel een klein kneepje in mijn hand, een teken dat ze het lekker vindt.
Op een warme oktoberdag komt het langverwachte telefoontje. Mijn moeder zal binnen 24 uur komen te overlijden. Ik kan het niet bevatten. Met tranen in mijn ogen sta ik buiten mijn vader op te wachten. Ondanks de warmte van de zon, heb ik het ijskoud. Ik ben zo blij om mijn vader te zien, huilend houden we elkaar stevig vast. We lopen de kamer van mams binnen en zeggen haar gedag, zodat ze weet dat we er zijn.
Mijn pa en ik zullen bij haar blijven waken totdat ze overlijdt. Ik hou haar hand vast en streel haar gezicht. Ik zing voor haar en weet dat ze me hoort en onze liefdevolle aanwezigheid voelt. Tussendoor ga ik even naar huis om wat spullen voor de nacht te halen. Als ik terugkom zie ik mijn pa zijn vrouw liefdevol vasthouden; ontroerend mooi om te zien.
In de vroege ochtend is het zover. Mijn vader en ik gaan bij mijn moeder aan en op het bed zitten. Mijn vader streelt het haar van mijn moeder en ik leg mijn hand op haar hart. Mijn vader en ik houden elkaar ook vast en zo is de cirkel van liefde rond. Ik zeg tegen mams: ‘Het is goed, ga maar’. Ik begin mezelf naar haar toe te zingen, en mijn vader zingt zachtjes mee. Plotseling opent mijn moeder met haar allerlaatste krachten haar rechteroog. Er rolt een traan over haar wang die zegt: dank je wel voor jullie liefde, dank jullie wel voor alles. En zo is mijn moeder in ons bijzijn heel rustig en vredig overgegaan. Een oorverdovende stilte volgt en ik voel in die stilte de kwetsbaarheid en betrekkelijkheid van het leven. Het is onwerkelijk en iets wat ik nog nooit eerder heb ervaren. Ik ben dankbaar, dat ik nog zoveel voor haar heb kunnen betekenen, ook in haar laatste levensmoment.
Ik heb samen met moeder zoveel gelachen en gehuild. Ik bewonder haar moed, haar doorzettingsvermogen, ook toen zij in haar lichaam en geest zat opgesloten, om ondanks alles te genieten van het leven.
Mijn moeder een dag of twee voordat zij overlijdt, met de beer van mijn overleden broertje (5jaar).
Manu Keirse, hoogleraar rouw en pionier binnen de palliatieve zorg, zal tijdens het webinar van dinsdagavond 16 mei 2023 spreken over het thema 'Hoe gaan we om met het verlies van een ouder?'. Zowel het verlies en verdriet van jonge kinderen komt aan de orde, maar ook zal worden ingegaan op de rouw van volwassen kinderen die een ouder verliezen. Raakt een mens het verdriet over een overleden dierbare ooit kwijt? Hier vind je meer informatie over het webinar en kun je je inschrijven.