De laatste fase van hartfalen is vaak zwaar, zowel voor de patiënt als voor de mensen om hem of haar heen. Benauwdheid, extreme vermoeidheid, vochtophoping en angst bepalen dan het dagelijks leven. Juist in deze fase komt de vraag op tafel: wat kan er nog, wat moet er nog – en wanneer is het genoeg?
In dit extra lange tweeluik belichten twee sprekers vanuit verschillende invalshoeken de zorg in deze fase. Cardioloog dr. Bas Bekkers gaat in op de ziektegerichte palliatie: hoe schat je de prognose nu in, welke behandelingen kunnen nog verlichting geven en waar ligt de grens van medische interventies? Wanneer stop je met diuretica, bloedverdunners en andere medicatie? Hij bespreekt hoe artsen samen met patiënt en familie keuzes kunnen maken over het inzetten van best supportive care, waar dit vaak plaatsvindt, en hoe belangrijk het is die keuzes tijdig en zorgvuldig te bespreken en te starten. Hij bespreekt ook wat te doen met pacemaker en de ICD, wanneer zetten we de laatste uit?
Longarts dr. Sander de Hosson neemt het stokje over om in te gaan op de symptoomgerichte palliatie en de zorg in de stervensfase. Hij laat zien hoe klachten zoals benauwdheid en pijn verlicht kunnen worden – bijvoorbeeld met morfine of palliatieve sedatie en welke rol rust en zorg gericht op kwaliteit van sterven daarbij spelen. Ook de begeleiding van patiënt én naasten in de laatste dagen komt uitgebreid aan bod.
Daarnaast wordt stilgestaan bij de samenwerking tussen zorgverleners: cardioloog, huisarts, verpleegkundig specialist en het palliatief team. Hoe zorg je ervoor dat iedereen dezelfde koers vaart, en dat patiënten en families zich gedragen voelen door een team dat hen samen draagt?
Tot slot wordt gekeken naar de verschillen tussen de laatste levensfase bij hartfalen en die bij andere aandoeningen, zoals kanker of longziekten. Want hartfalen kent een ander, vaak minder voorspelbaar stervensproces – en dat vraagt om specifieke kennis en vaardigheden van de zorgverlener.
Leerdoelen:
Inzicht in het inschatten van prognose en het bespreken van behandelbeperkingen.
Kennis van begeleiding in de laatste weken en dagen, inclusief symptoombestrijding en palliatieve sedatie
Leren hoe effectieve samenwerking tussen verschillende zorgverleners tot stand komt.
Begrip ontwikkelen van de specifieke kenmerken van de stervensfase bij hartfalen in vergelijking met andere ziekten.
