De film Second Victims is de moeite waard!Niemand is onkwetsbaar. Zeker ook degenen niet die we soms het hardst nodig hebben.
Er is een moment waar niemand je op voorbereidt. Het moment nádat het misgaat. Het is niet het incident zelf — daar zijn protocollen voor. Checklists. Calamiteitencommissies.
Maar het moment s avonds. Wanneer je thuis bent, de sleutel in het slot steekt en denkt: dit was het dan. Niet voor de patiënt, maar voor wie jij dacht dat je was als arts. Ik zag het vandaag weer, dit keer op het witte doek. De Deense film Second Victims over een zorgverlener na een medische fout.
Of nee, zo eenvoudig is het niet. Het gaat niet over schuld. Het gaat over iets veel ingewikkelders: het breken van het beeld dat je van jezelf als arts had.
De arts in de film praat nauwelijks. En dat klopt. Want dit soort pijn is stil. Het zit niet in tranen, maar in de aarzeling voordat je de volgende dag weer een kamer binnenloopt. In de gedachte: als ik dit niet goed kon, wat kan ik dan eigenlijk wel? We noemen dat tegenwoordig de second victim. De patiënt is de eerste. Altijd. Dat staat buiten kijf. Maar wat doen we met de zorgverlener die achterblijft met schaamte, twijfel en een knagend gevoel van falen? Is die ook slachtoffer? Of mag dat woord niet gebruikt worden?
Wat ik zie in mijn werk — zeker in de palliatieve zorg — zijn geen slachtoffers. Ik zie mensen die verantwoordelijkheid dragen. Soms te veel. Mensen die ’s nachts wakker liggen van beslissingen die niemand anders voor hen kon nemen. Mensen die precies weten wat er op het spel stond, en die dat met zich meedragen.
De film laat iets zien wat we in ziekenhuizen slecht kunnen verdragen: stilte zonder oplossing. Er komt geen coach met een stappenplan. Geen manager met warme woorden. Ik zag vandaag vooral afstand. En formulieren. Alsof je daarmee kunt vastleggen wat er vanbinnen is gescheurd.
Misschien zit daar wel het echte probleem. Niet dat zorgverleners fouten maken, want dat gebeurt, hoe zorgvuldig je ook bent. Maar dat we nauwelijks taal hebben voor wat dat doet met degene die ze maakt. We leren praten met patiënten en families. Ook met commissies. Maar niet goed met elkaar.
In de zorg is nabijheid noodzaak. Dat geldt niet alleen voor patiënten. Ook voor zorgverleners.
Een collega die naast je komt zitten en zegt: 'vertel eens' is belangrijker dan duizend protocollen.
Second Victims is geen comfortabele film. En dat is precies waarom hij blijft hangen. Hij dwingt ons om te kijken naar iets waar we liever van wegkijken. Niet om schuld te ontkennen, maar om mens te blijven. Ook (of juist) als het misgaat.
Want dat is de echte les: niet hoe we fouten voorkomen, maar hoe we elkaar vasthouden als ze onvermijdelijk toch gebeuren.
Vind de film met wat tekortkomingen (was het wel echt een fout?) echt een aanrader. Met ook nog eens een prachtige laatse scene waarin het belang van zingeving in de laatste levensfase aan de orde komt.
Te zien in 43 bioscopen in Nederland.
